Ivo Andrić "Opšti pogled"

Ivo Andrić književnu karijeru počinje kao pesnik, tek sporadično objavljujući prozne zapise i kratke priče, da bi se tek posle Prvog svetskog rata gotovo u potpunosti posvetio pripovedačkom radu. Njegova prva pripovedačka knjiga je posebno izdanje pripovetke „Put Alije Đerzeleza“ (1920). U međuratnom razdoblju slede još tri knjige priča (1924, 1931, 1936, sve sa istim, jednostavnim naslovom „Pripovetke“ i sve u izdanju SKZ-a), a posle Drugog svetskog rata i „Nove pripovetke“ (1948), „Panorama“ (1958), „Lica“ (1960) i „Kuća na osami“ (posthumno, 1976). Andrić je, takođe, imao običaj da uz knjige izabranih priča štampa i poneku novu, do tada u knjige neuvrštenu priču, a po periodici ostao je razasut izvestan broj priča koje za života nisu uključene u posebna izdanja. I u zaostavštini je nađeno nekoliko gotovih a neobjavljenih priča kao i niz proznih skica. Konačan broj Andrićevih priča još nije utvrđen.

Tipološki, Andrićeve priče mogle bi se podeliti u nekoliko osnovnih grupa: u pripovesti, bliske kratkom romanu, u realističke priče hronikalno-legendarnog tipa (priče sa istorijskom tematikom), u realističke priče sa razvijenom psihološkom dimenzijom pripovedanja (priče sa savremenom tematikom), u fantastičko-poetske priče, u i nenarativne priče sa dominacijom esejističko-meditativnog tona. Po mestu radnje te priče mogu se podeliti na „bosanske“ (travničke, sarajevske, višegradske, seoske), na beogradske, na mediteranske i na evropske. Ako je kriterijum za razvrstavanje Andrićevih priča priroda i poreklo njegovih junaka, onda se te priče mogu podeliti na više ciklusa: „jevrejski“, „fratarski“, „malograđanski“, „velegradski“, „seosko-hajdučki“, „priče o deci“ i tako dalje.

Andrićeve priče mahom su napisane u trećem pripovednom licu, iz pozicije objektivnog, sveznajućeg pripovedača. Priče u prvom licu znatno su ređe. Dominira monološko-meditativni ton, mimetički tretman sveta koji se u jednom trenutku preobražava u univerzalni simbolički iskaz, dijalozi su retki i škrti. Oni obično služe dodatnoj karakterizaciji realistički, iznutra i spolja precizno opisanih likova. Priče su centralni deo Andrićevog opusa kako zbog toga što je pisac po osnovnoj vokaciji prevashodno pripovedač, tako i zbog toga što se većina njegovih romana sastoji od više međusobno povezanih priča. Princip tog povezivanja je različit (okvirna priča u „Prokletoj avliji“, preplitanje paralelnih tokova u „Omerpaši Latasu“, nadovezivanje epizoda u „Na Drini ćuprija“), ali je jezgro Andrićevih proznih dela uvek novelističko.